با استفاده از این دستگاه می توان سطوح استوانه ای داخلی و خارجی را پولیش زنی کرد در این روش نیازی به ایجاد سوراخ در دو انتهای قطعه کار وجود نداشته و نیاز به گیره و یا مرغک ندارد و کل دوره پولیش کوتاه تر می شود.
ماشین های پولیش سنترلس معمولا برای تولید انبوه یا سری سازی به کار می رود و برای قطعاتی قابل استفاده است که امکان قرار گرفتن بین دو مرغک را ندارند و سرعت پولیش زنی آنها ۲۵ تا ۳۵ متر بر ثانیه است و جهت گردش در جهت عقربه های ساعت خواهد بود. این ماشین دارای یک سنباده اصلی و یک چرخ تنظیم یا چرخ کنترل می باشد. این نوع دستگاه پولیش برای پولیش متوالی و یا تک تک قطعات استفاده می شود. اگر پولیش متوالی باشد چرخ کنترل تحت زاویه است اگر تکی باشد تحت زاویه قرار نمی گیرد و ابزار پولیش باید به پهنای قطعه کاری باشد که پولیش زده می شود.
ابزار پولیش و چرخ تنظیم به قطعه کار فشاری را اعمال می کنند که با توجه به جهات دوران آنها باعث چرخش قطعه کار شده و سطح استوانه ای دوار پولیش کاری می شود. سرعت خطی چرخ تنظیم از سرعت خطی ابزار پولیش کمتر است. به هنگام عمل پولیش کاری سنترلس، قطعه کار مورد نظر را روی تیغه راهنمای مستقر شده در فضای بین ابزار پولیش و چرخ تنظیم قرار می دهند و در حالی که ابزار پولیش عمل ساییدن اصلی را انجام می دهد چرخ تنظیم عهده دار اجرای عمل باردهی می باشد و چون سرعت محیطی چرخ تنظیم کمتر است از دور قطعه کار که به وسیله ابزار پولیش وادار به دوران شده است، به حد لزوم خواهد کاست و ضمناً زاویه تمایلی هم بین محورهای چرخ تنظیم و ابزار پولیش وجود دارد که عاملی خواهد بود برای هدایت قطعه مورد سایش به طرف جلو و متناسب با شیب این زاویه که معمولاً در حدود ۳ تا ۷ درجه تنظیم می گردد، سرعت پیشروی طولی کار زیادتر می شود.
اساس کار سنگ زنی و پولیش سنترلس این گونه است که از دو چرخ یا غلتک استفاده می شود چرخ بزرگتر با سرعت مناسب سنگ زنی می چرخد و پولیش و سنگ زدن را انجام می دهد. چرخ کوچک تر چرخ تنظیم کننده است و با زاویه کوچکی نسبت به چرخ سنباده بزرگتر قرار گرفته است سرعت این چرخ بسیار کم و غالباً 15 تا 60 متر در دقیقه است و حرکت چرخشی و طولی قطعه کار را کنترل می‌کند. عموما جنس این چرخ از پلاستیک، پلیمر یا چرخ سنباده با چسب لاستیکی می باشد و لبه آن نسبتاً پهن می باشد.
زاویه چرخ کنترل باعث می‌شود یک نیرو در امتداد محور قطعه کار و یک نیرو در امتداد عمود به وجود آید در اثر نیروی محوری، کار از یک طرف وارد و به طرف دیگر در جهت محور کار حرکت خواهد کرد.
این نوع ماشین های پولیش اختصاصی چون در سری سازی استفاده می شوند، لذا بعد از آن که همه قطعه کارهای مشابه یک بار سنگ زده شدند، دستگاه دوباره تنظیم شده و قطعات برای بار دوم در دستگاه قرار می گیرند تا پس از چندین تکرار، کیفیت سطح مورد نظر و دقت ابعادی را کسب نمایند.
نیروی برشی وارده از چرخ سمباده قطعه را به تیغه تکیه گاه فشار می‌دهد و سرعت سطحی کار برابر با سرعت خطی چرخ تنظیم کننده است. حرکت عرضی محور قطعه کار با تغییر شیب چرخ تنظیم کننده کنترل می شود.
به طور کلی چرخ ها با قطعه کار می توانند سه وضعیت متفاوت را به خود بگیرند.
1- مرکز قطعه کار می تواند به اندازه یک هشتم قطر قطعه کار تا یک چهارم قطر کار، بالاتر از مرکز چرخ ها باشد.
2- به همان اندازه، مرکز چرخ کنترل از مراکز چرخ سمباده و قطعه کار پایین تر قرار بگیرد.
3- مراکز هر سه در یک راستا باشند.
چهار روش سنگ زنی سنترلس وجود دارد:
1- سنگ زنی عبوری: این روش فقط برای سنگ زنی و پولیش قطعات استوانه ای ساده و با قطر ثابت مناسب است. قطعات را می توان پشت سر هم به صورت دستی و یا از طریق یک انباره عمودی به فضای بین سنگ سنباده و چرخ تنظیم وارد نمود پس از عبور قطعه کار از بین چرخ و سنگ سمباده و براده برداری از آن قطعه کار در انتهای کورس از روی تیغه تکیه‌گاه به بیرون هدایت می‌شود.
2- سنگ زنی سنترلس با پیشروی طولی محدود: قطعه به داخل فضای سنگ سنباده و چرخ تنظیم رانده می شود تا وقتی که قطعه کار به مانع انتهایی برخورد کند. در این موقع قطعه کار به خارج از ماشین هدایت می شود. قطر نهایی قطعه کار با تنظیم فاصله بین سنگ سنباده و چرخ تنظیم قابل کنترل است. با این روش می توان قطعات پله دار را نیز سنگ‌زنی کرد.
3- سنگ زنی با پیشروی عرضی: برای سنگ زنی قطعات مخروطی کوتاه، قطعات کروی، قطعه کارهای پله ای و قطعاتی که دارای لنگی باشند و زائده ای در طول شان باشد، مناسب است. سنگ سنباده و چرخ تنظیم به فرم مورد نظرتیز شده‌اند و قطعه کار از مقابل یک مانع انتهایی به صورت عرضی به فضای بین دو سنگ و چرخ رانده می شود. پس از کامل شدن عملیات قطعه کار به صورت اتوماتیک از ماشین بیرون انداخته خواهد شد. برای سنگ زدن قطعات کروی چرخ تنظیم کننده شیاردار است و برای ایجاد حرکت، چرخشی نامنظم و قدری مورب قرار می گیرد.
4- سنگ زنی سنترلس داخلی: برای سنگ زنی داخلی قطعات جدار نازک مناسب است. با استفاده از این روش، احتمال تغییر شکل مقطع کار و لزوم دوباره کاری برای انجام اصلاحات بعدی رفع خواهد شد.
معمولاً روشهای سنگ زنی سنترلس برای عملیات سنگ زنی تعداد زیادی از قطعات مشابه به کار می رود. با توجه به اینکه نیازی به مته مرغک زدن قطعه کار نیست و زمانی برای قرار دادن و برداشتن قطعه روی ماشین نیز صرف نمی شود، تعداد تولید در این روش زیاد و هزینه نسبتاً پایین خواهد بود. و تقریباً هر نوع ماده ای را می توان به این روش سنگ زنی کرد برای سنگ زنی داخلی بدون مرغک ۳ غلطک قطر قطعه کار را از سطح خارجی اش در خود می‌گیرند و آن را می چرخانند. برای برداشتن قطعه کار یکی از این غلتک ها از محل خود بیرون می‌آید. چرخش سنباده در جهت طولی در داخل قطعه کار حرکت می‌کند روشن است که این نوع سنگ زنی مستلزم این است که سطح خارجی قطعه کار کاملاً دقیق و پرداخت شده باشد با این روش مطمئناً سطوح استوانه‌ای داخلی و خارجی کاملاً هم مرکز هستند.
سنگ زنی سنترلس دارای چند امتیاز عمده است:
1- سرعت بالا، با سنگ زنی سنترلس با تغذیه به داخل عملی تقریباً پیوسته است.
2- نیاز به تخصص بسیار کمی دارد.
3- غالباً می‌توان آن را به صورت خودکار در آورد.
4- قطعه کار در محل سنگ زدن به طور کامل به وسیله تکیه گاه و کار و چرخ تنظیم‌کننده نگه داشته می‌شود. به این ترتیب می توان براده های ضخیم برداشت.
5- کنترل دقیق اندازه میسر است زیرا قطعه کار اعوجاج پیدا نمی کند.
6- می توان از چرخ های سنباده بزرگ استفاده کرد و سایش چرخ را به حداقل رسانید.
معایب عمده آن از این قرار هستند:
1- باید از ماشین های ویژه ای استفاده شود که مناسب هیچ کار دیگری نیستند.
2- کار باید گرد باشد هیچگونه سطح صاف نظیرخار خور نباید وجود داشته باشد.
3- کاربرد آن برای قطعات با قطرهای مختلف محدود است.
ماشینهای پولیش سنترلس برای پرداخت کارهای گرد مانند لوله های گرد، میلگرد، سیم و غیره استفاده می شوند. این نوع دستگاه های تنوع بالایی دارند که می توانند رنج گسترده ای از قطرها و تقریباً هر طولی را در خود جای دهند. این ماشین ها برای تولید انواع مختلف کیفیت زیبایی از روکش مات تا سطح آینه براق بسیار بالا استفاده می شوند.
دستگاه های سنترلس می توانند لوله را صیقل دهند. قطر3 میلی متر تا قطر تقریباً 300 میلی متر و تقریباً طول 5 میلی متر تا 30 متر. ماشین های سنترلس می توانند چندین میلی متر مواد را از روی دستگاه جدا کنند
